ದಸರಾ ಹಿಂದೂಗಳು ಆಚರಿಸುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು. ಇದು ವಿಜಯದ ಸಂಕೇತ ಹಾಗೂ ಸಂಭ್ರಮವನ್ನು ಎತ್ತಿ ಹಿಡಿಯುತ್ತದೆ. ಒಂದೇ ಹಬ್ಬವನ್ನು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುವ ಹಬ್ಬ ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದು. ಕೆಲವು ಕಡೆ 9 ದಿನಗಳ ಉಪವಾಸದಿಂದ ಅಂತ್ಯವಾದರೆ, ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ದೊಡ್ಡ ಆಚರಣೆಗಳಿಂದ ಅಂತ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹಬ್ಬವನ್ನು ರಾಮನಿಂದ ರಾವಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ದಿನವಾಗಿಯೂ, ದುರ್ಗಾದೇವಿ ಮಹಿಸಾಸುರ ನಾಶ ಮಾಡಿದ ದಿನವಾಗಿಯೂ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಭಾರತದ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಹಬ್ಬವನ್ನು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕುರಿತು ಕೆಲವು ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುವ ವಿಧಾನ ಇಲ್ಲಿದೆ.
ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳ:
ಪಶ್ಚಿಮ ಬಂಗಾಳದ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ನಾಗರಿಕನ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಈ ಹಬ್ಬವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿ ಸೇರಿದಂತೆ ಇತರ ದೇವತೆಗಳ ಜೊತೆಗೆ ದುರ್ಗಾದೇವಿಯ ಅದ್ಭುತ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು 5 ದಿನಗಳವರೆಗೆ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದಸರಾ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದುರ್ಗಾಪೂಜೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಮಹತ್ವ ನೀಡಲಾಗಿದ್ದು, ದುರ್ಗಾಮಾತೆಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಉತ್ಸುಕತೆ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲಿಯೂ ಕಾಣುವುದಿಲ್ಲ.
ಗುಜರಾತ್:
ಗುಜರಾತ್ನಲ್ಲಿ ದಸರಾವನ್ನು ನವರಾತ್ರಿ ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯವಾಗಿರುವ ಗರ್ಬಾ ಈ ಹಬ್ಬದ ಪ್ರಧಾನ ಅಂಶವಾಗಿದೆ. ಈ ಹಬ್ಬದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಗರ್ಬಾ ಹಾಗೂ ಬಣ್ಣ ಬಣ್ಣದ ಕೋಲಾಟದೊಂದಿಗೆ ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಾದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸಿದ ನಂತರ ರಾತ್ರಿಯಿಡೀ ಗರ್ಬಾವನ್ನು ನೃತ್ಯ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಗರ್ಬಾ ನೃತ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಪುರುಷರು ಹಾಗೂ ಮಹಿಳೆಯರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಉಡುಗೆಯನ್ನು ಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶ:
ರಾಜ್ಯದ ಕುಲು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ರಘುನಾಥನ ಭವ್ಯ ಮೆರವಣಿಗೆಯೊಂದಿಗೆ ದಸರಾ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕುಲು ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿ ದಸರಾ ವಿಶೇಷ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಬಹಳ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಹಾಗೂ ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಟ್ಟು 7 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ನಡೆಯುತ್ತದೆ. ಕುಲುವಿನ ಜನರು ಧಾಲ್ಪುರ್ ಮೈದಾನದ ಜಾತ್ರೆಯ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಭಗವಾನ್ ರಘುನಾಥನನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಮೆರವಣಿಗೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯರು ದೇವತೆಗಳ ಪ್ರತಿಮೆಯನ್ನು ತಂದು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ.
ದೆಹಲಿ:
ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ದಸರಾವನ್ನು ರಾಮ್ ಲೀಲಾದೊಂದಿಗೆ ಹಾಗೂ ರಾಮನಿಂದ ರಾವಣನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ದಿನವೆಂದು ಆಚರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಅಲಂಕರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾಮ್ ಲೀಲಾವು ನಗರದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಅದ್ಭುತವಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ರಾವಣ, ಮೇಘನಾದ ಮತ್ತು ಕುಂಭಕರನ್ ಸೇರಿದಂತೆ ಎಲ್ಲಾ ಮೂರು ರಾಕ್ಷಸರ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ನಗರದ ವಿವಿಧ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿ ಹಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನಗರದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ಜನರು 9 ದಿನಗಳ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ ರಾಮಲೀಲಾ – ರಾಮಾಯಣದ ನಾಟಕೀಯ ಆವೃತ್ತಿಯನ್ನು ನೋಡುವುದು ಒಂದು ಸುಂದರ ಅನುಭವವಾಗಿದೆ.
ಪಂಜಾಬ್:
ಪಂಜಾಬ್‌ದಲ್ಲಿ 9 ದಿನದ ಉಪವಾಸ ಹಾಗೂ ಶಕ್ತಿಯ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆವ ದಸರಾ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಶಕ್ತಿದೇವಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ನವರಾತ್ರಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ 7 ದಿನಗಳ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಜಾಗ್ರತಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಭಕ್ತಿಗೀತೆಗಳನ್ನು ಹಾಡುವ ಮೂಲಕ ಇಡೀ ರಾತ್ರಿ ಎಚ್ಚರಗೊಂಡಿರುತ್ತಾರೆ. 8ನೇ ದಿನ ಕಂಜಿಕಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ 9 ಬಾಲಕಿಯರಿಗೆ ಭಂಡಾರವನ್ನು ಆಯೋಜಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ತಮ್ಮ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಮುಗಿಸುತ್ತಾರೆ.
ತಮಿಳುನಾಡು:
ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ದೇವತೆಗಳ ಆರಾಧನೆಯೊಂದಿಗೆ ಹಾಗೂ ಇಲ್ಲಿ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ದುರ್ಗಾ, ಲಕ್ಷ್ಮಿ ಮತ್ತು ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿಯರನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮೂಲಕ ಈ ಹಬ್ಬದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಧಾರ್ಮಿಕ ಭಾವನೆಯನ್ನು ತರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಜನಪ್ರಿಯ ಗೊಂಬೆ ಪ್ರದರ್ಶನಗಳನ್ನು ಏರ್ಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಕುಲಶೇಖರಪಟ್ಟಿನಂನಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುವ ದಸರಾ ವಿಭಿನ್ನ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ. 10 ದಿನಗಳ ಕಾಲ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮುತ್ತರಮ್ಮನ್ ದೇವಾಲಯದ ಸುತ್ತಲೂ ಅದ್ಭುತವಾದ ರೋಮಾಂಚಕ ವೇಷಭೂಷಣಗಳನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ವಿವಾಹಿತ ಮಹಿಳೆಯರು ಸಂಜೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬರನ್ನು ತಮ್ಮ ಮನೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸುವ ಮೂಲಕ ವೈವಾಹಿಕ ಚಿಹ್ನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಬಿಡಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಪರಸ್ಪರ ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ, ವೀಳ್ಯದೆಲೆ ಹಾಗೂ ಹಣವನ್ನೂ ಅರ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ:
ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ರಾವಣನ ಪ್ರತಿಮೆಗೆ ರಾಮನು ಬೆಂಕಿಯಿಡುವ ಮೂಲಕ ದಸರಾವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ವಿಜಯದ ಸಂಕೇತವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ವಾರಣಾಸಿ, ಲಕ್ನೋ ಮತ್ತು ಕಾನ್ಪುರದಂತಹ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ರಾಮ್ ಲೀಲಾವನ್ನು ಭವ್ಯವಾದ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಪ್ರದರ್ಶಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹಾಗೆಯೇ ರಾಮ, ಲಕ್ಷ್ಮಣ ಮತ್ತು ಹನುಮಾನ್ ಅವರ ವೇಷಭೂಷಣದಲ್ಲಿರುವ ನಟರು ಆಡಿಯೊ, ದೃಶ್ಯ ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಮಹಾಕಾವ್ಯದ ಸಾಹಸವನ್ನು ಪ್ರದರ್ಶಿಸುತ್ತಾರೆ. ರಾವಣ, ಕುಂಭಕರನ್ ಮತ್ತು ಮೇಘನಾಥನ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ವಧಿಸುವಾಗ ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಅವರನ್ನು ನೋಡಲು ರೋಮಾಂಚನಗೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢ
ಛತ್ತೀಸ್‌ಗಢದಲ್ಲಿ ವಿಶಿಷ್ಟ ರೀತಿಯ ದಸರಾವನ್ನು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದು ಪ್ರಕೃತಿ, ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕತೆ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯದ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯನ್ನು ಸಂತೋಷಪಡಿಸುವ ಅಂಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಅವರು ಬಸ್ತರ್‌ನ ಪ್ರಧಾನ ದೇವತೆಯಾದ ದಂತೇಶ್ವರಿಯನ್ನು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ದಸರಾದಂದು ಆಚರಿಸುವ ವಿಶಿಷ್ಟ ಆಚರಣೆಗಳೆಂದರೆ ಪಟ ಜಾತ್ರೆ (ಮರದ ಪೂಜೆ), ದೇರಿ ಗಧೈ (ಕಲಶ ಸ್ಥಾಪನೆ), ಕಚನ್ ಗಾಡಿ (ದೇವಿ ಕಚನ ಸಿಂಹಾಸನದ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪನೆ), ನಿಶಾ ಜಾತ್ರಾ (ರಾತ್ರಿಯ ಉತ್ಸವ), ಮುರಿಯಾ ದರ್ಬಾರ್ (ಸಮ್ಮೇಳನ). ಬುಡಕಟ್ಟು ಮುಖ್ಯಸ್ಥರ) ಮತ್ತು ಓಹಡಿ (ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ವಿದಾಯ) ಎಂದು ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕರ್ನಾಟಕ:
ಮೈಸೂರಿನಲ್ಲಿ ಆನೆಯು ಅಂಬಾರಿಯನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗುವ ಮೂಲಕ ಭವ್ಯವಾದ ಮೆರವಣಿಗೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ದೇವಿಯ ಪೂಜೆಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಒತ್ತು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಮೈಸೂರು ಸೇರಿದಂತೆ ಮಡಿಕೇರಿ, ಮಂಗಳೂರು ಹೀಗೆ ಹಲವಾರು ಕಡೆ ವಿಭಿನ್ನ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ದಸರಾ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕೆಲವು ಕಡೆ 9 ದಿನದ ಉಪವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆಯುಧ ಪೂಜೆಯ ದಿನ ಬನ್ನಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಗೊಂಬೆಗಳನ್ನು ಕೂರಿಸುವ ಸಂಪ್ರದಾಯವು ಇಲ್ಲಿದೆ. ಕೂರ್ಗ್ನ ಶಾಂತಿಯುತ ಪರಿಸರದ ಮಧ್ಯೆ, ಮಡಿಕೇರಿಯ ದಸರಾವನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ಅದ್ಧೂರಿಯಾಗಿ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಹಾಲೇರಿ ರಾಜರ ಆಳ್ವಿಕೆಗೆ ಸೇರಿದ ಸುದೀರ್ಘ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ರೋಮಾಂಚಕ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಮಾರಿಯಮ್ಮ ಹಬ್ಬ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಜನರು ದ್ರೌಪದಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುವ ಜಾನಪದ ನೃತ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದು ದಸರಾ ಆಚರಿಸುವ ವಿಭಿನ್ನ ವಿಧಾನವಾಗಿದೆ.
