2025ನೇ ಸಾಲಿನ ಆರ್ಥಿಕ ನೊಬೆಲ್ (Nobel Prize 2025) ಪಾರಿತೋಷಕ ಜೋಯೆಲ್ ಮೊಕೀರ್, ಫಿಲಿಪ್ ಅಘಿಯಾನ್, ಪೀಟರ್ ಹೊವಿಟ್ ಅವರಿಗೆ ಲಭಿಸಿದೆ. ನಾವೀನ್ಯತೆ ಮತ್ತು ‘ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶ’ದ ಶಕ್ತಿಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತ ಜೀವನ ಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೇಗೆ ಸುಧಾರಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದರ ಕುರಿತು ಮಾಡಿದ ಕೆಲಸಕ್ಕಾಗಿ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಆರ್ಥಿಕ ತಜ್ಞರು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿರುವ ‘ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶ’ (Creative Destruction) ಪದವು ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದೆ. ಇದು ತುಂಬಾ ಹಳೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತ. ಇದರ ಬೇರುಗಳು ಕಾರ್ಲ್‌ ಮಾರ್ಕ್ಸ್‌ ಹತ್ತಿರಕ್ಕೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತವೆ. ಇನ್ನೂ ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ, ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನ ತಾಂಡವದಲ್ಲೇ ಈ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಬರುತ್ತದೆಂದು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಿಜಕ್ಕೂ ಇದೊಂದು ಅಚ್ಚರಿ ಮತ್ತು ಕುತೂಹಲದ ಸಂಗತಿ.
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ, ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವ (Shiva) ತ್ರಿಮೂರ್ತಿಗಳು ಕೇಂದ್ರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಪಡೆದಿದ್ದಾರೆ. ಬ್ರಹ್ಮ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ, ವಿಷ್ಣು ರಕ್ಷಕ ಮತ್ತು ಶಿವ ವಿನಾಶಕ. ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ಸಮತೋಲದಲ್ಲಿಡುವುದು ಈ ಮೂವರ ಕಾರ್ಯ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಆರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸೋಣ. ಆರ್ಥಿಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಯಾವುದೇ ಒಂದು ಸದಾಕಾಲ ವಿಜೃಂಬಿಸಿ ಉಳಿಯಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಕ್ಷೇತ್ರವು ಕೊರತೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಿದಾಗ ಬೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಅಸಮತೋಲನ ಆಗಬಹುದು. ಕೊನೆಗೆ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲೋಲ-ಕಲ್ಲೋಲ ಆಗಬಹುದು. ಆಗ ಈ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಹಳೆಯದು ನಾಶವಾಗಿ ಹೊಸದಕ್ಕೆ ದಾರಿ ಮಾಡಿಕೊಡಬೇಕು. ಅದುವೇ ಶಿವನ ಪಾತ್ರ.
ಸುಮಾರು ಒಂದು ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೆ, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಜೋಸೆಫ್ ಶುಂಪೀಟರ್ ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಪ್ರಬಲ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶವು ಬಂಡವಾಳಶಾಹಿ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಎಂಜಿನ್. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವುದಕ್ಕೆ ನಾವೀನ್ಯತೆಗಳು ಸರಳವಾಗಿ ಒಗ್ಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅವು ಹಳೆಯ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು, ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಜೀವನವನ್ನು ಸಂಘಟಿಸುವ ವಿಧಾನಗಳನ್ನೇ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತವೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಗತಿಯು ಹೊಸದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಲು ಹಳೆಯದನ್ನು ಕಿತ್ತುಹಾಕುತ್ತದೆ. ಈ ಒಳನೋಟವು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳೊಂದಿಗೆ ಬೆಸೆದುಕೊಂಡಿದೆ. ಶಿವನ ವಿನಾಶವು ವಿವಿಧ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಶೈವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳಲ್ಲಿ, ಶಿವನ ವಿಶ್ವ ನೃತ್ಯವಾದ ತಾಂಡವವು ಹಲವು ರೂಪಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಒಂದು ಕಡೆ ಆನಂದ ತಾಂಡವವಿದೆ. ಇದು ಲಯಬದ್ಧ, ನಿರಂತರ ರೂಪಾಂತರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುವ ಆನಂದದಾಯಕ ಮತ್ತು ಸಮತೋಲಿತ ನೃತ್ಯ. ಇನ್ನೊಂದು ಕಡೆ ರುದ್ರ ತಾಂಡವವಿದೆ. ಇದು ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಬದಲಾವಣೆ ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ ಎನಿಸಿದಾಗ, ಹಳೆಯದನ್ನು ಅಳಿಸಿಹಾಕುವ ಉಗ್ರ ಮತ್ತು ದುರಂತ ನೃತ್ಯವಾಗಿದೆ.
ಈ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಸೌಮ್ಯವಾಗಿರಬಹುದು ಅಥವಾ ಹಠಾತ್ತಾಗಿ ಎದುರಾಗಬಹುದು. ಇದನ್ನು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶ ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯ ಮೂಲಕ ನಾವೀನ್ಯತೆಯು (ಹೊಸದು) ಹಳೆಯದರ ಸ್ಥಳವನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸುತ್ತದೆ.
ನೊಬೆಲ್, ಶುಂಪೀಟರ್‌ನಿಂದ ಶಿವ ತಾಂಡವದ ವರೆಗೆ
ಅಮೆರಿಕದ ನಾರ್ತ್ವೆಸ್ಟರ್ನ್ ವಿವಿಯ ಜೋಯೆಲ್ ಮೊಕೀರ್ (Joel Mokyr), ಕಾಲೇಜ್ ಡಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್ & ಲಂಡನ್ ಸ್ಕೂಲ್ ಆಫ್ ಎಕನಾಮಿಕ್ಸ್‌ನ ಫಿಲಿಪ್ ಅಘಿಯಾನ್ (Philippe Aghion), ಅಮೆರಿಕದ ಬ್ರೌನ್ ವಿವಿಯ ಪೀಟರ್ ಹೊವಿಟ್ (Peter Howitt) ಅವರಿಗೆ 2025ನೇ ಸಾಲಿನ ನೊಬೆಲ್ ಪಾರಿತೋಷಕ ಲಭಿಸಿದೆ. ‘ನಾವೀನ್ಯತೆಯೊಂದಿಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ’ಗೆ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಇವರನ್ನು ನೊಬೆಲ್ ಪುರಸ್ಕಾರಕ್ಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.
ತಾಂತ್ರಿಕ ಬದಲಾವಣೆ ಮತ್ತು ವಿಚಾರ ಕ್ರಾಂತಿಯು ಶತಮಾನಗಳಿಂದ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯನ್ನು ಹೇಗೆ ರೂಪಿಸಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಸುವಲ್ಲಿ ಮೊಕಿರ್ ತಮ್ಮ ವೃತ್ತಿಜೀವನವನ್ನು ಕಳೆದಿದ್ದಾರೆ. ವಿನಾಶವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುವ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಸಮಾಜಗಳ ಕುರಿತು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕ್ರಾಂತಿಯಿಂದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಅಥವಾ ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಅಮೆರಿಕಾ ಹೇಗೆ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಅಘಿಯಾನ್ ಮತ್ತು ಹೊವಿಟ್, ಶುಂಪೀಟರ್ ಅವರ ಅಂತರ್ವರ್ಧಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಸಿದ್ಧಾಂತದ ಒಳನೋಟವನ್ನು ತೆರೆದಿಟ್ಟರು. ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ನಾವೀನ್ಯತೆ ಇರುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲಿ ಸ್ಪರ್ಧೆ, ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವಿರುತ್ತದೆ. ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಅದನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ಆದರೆ, ಪ್ರತಿಯೊಂದು ನಾವೀನ್ಯತೆಯು ಹಳೆಯದನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಉತ್ಪಾದಕತೆಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. ಜೊತೆಗೆ ಹಳೆಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ನಾಮಾವಶೇಷ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ಹಿಂದೂ ದೇವರು ಶಿವನೂ ಹಾಗೆಯೇ. ಶಿವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಚಕ್ರದ ಭಾಗ. ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯದ ಮೂಲಕ ವಿನಾಶ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಹೊಸದರ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡುತ್ತಾನೆ.
ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನ/ಆರ್ಥಿಕ ಮಂಥನ
ಶಿವ ವಿನಾಶದ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಮೀರಿದವನು. ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ರಾಕ್ಷಸರು ಅಮೃತವನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದ ಸಾಗರವನ್ನು (ಸಮುದ್ರ ಮಂಥನ) ಮಂಥನ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ. ಆಗ ಮೊದಲು ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದ್ದು ಹಾಲಾಹಲ. ಜಗತ್ತನ್ನು ನಾಶ ಮಾಡುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಿರುವ ಮಾರಕ ವಿಷ. ಅದನ್ನು ಶಿವ ಕುಡಿದು ತನ್ನ ಕಂಠದಲ್ಲಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆ ಮೂಲಕ ಸೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಉಳಿಸುತ್ತಾನೆ. ಇದು ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶಕ್ಕೆ ರೂಪಕದಂತಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳು ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಥೆಗಳಿಂದ ‘ಮಂಥನ’ ಮಾಡಿದಾಗ, ಆರಂಭಿಕ ಫಲಿತಾಂಶವು ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಅಮೃತವಾಗಿರುವುದಿಲ್ಲ, ಬದಲಾಗಿ ವಿಷದಂತಿರುತ್ತದೆ. ಹಳೆಯದರಿಂದ ಹೊಸದಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರವಾಗೋದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಭವಲ್ಲ. ಅಲ್ಲಿ ಆತಂಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರತಿರೋಧ ಎದುರಾಗುತ್ತದೆ. ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿರುವವರು ತಮಗೆ ಬೆದರಿಕೆ ಎಂದೇ ನೋಡುತ್ತಾರೆ. ಕಾರ್ಮಿಕರು ಅನಿಶ್ಚಿತತೆ ಎದುರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸಮುದಾಯಗಳು ಬದಲಾವಣೆಯನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶವೆಂದರೆ ಹೊಸದನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವುದಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ. ತನಗೆ ಎದುರಾಗುವ ನಕಾರಾತ್ಮಕತೆಯನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದೂ ಆಗಿದೆ.
ಶಿವನ ಸಂದಿಗ್ಧತೆ
ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶವನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಬೇಕು. ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದಾಗ, ಅದು ವಿಜೇತರು ಮತ್ತು ಸೋತವರು ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಯಾಂತ್ರೀಕೃತಗೊಂಡವು ಹೊಸ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಮತ್ತು ನಿರ್ವಹಿಸುವವರಿಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡುವಾಗ, ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಾರ್ಮಿಕರನ್ನು ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಬಹುದು. ಸೋತವರು ಪ್ರಬಲ ರಾಜಕೀಯ ಅಥವಾ ಆರ್ಥಿಕ ಶಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಪರಿವರ್ತನೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಈ ಪ್ರತಿರೋಧವು ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಅದರ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳಿಸಬಹುದು. ಇದನ್ನು ರೂಪಕವಾಗಿ ನೋಡಿದಾಗ, ಶಿವನ ಪಾತ್ರವು ನಾಶಮಾಡುವುದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಏನನ್ನು ನಾಶಮಾಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಅದರಿಂದ ಉಂಟಾಗುವ ವಿಷವನ್ನು ಹೇಗೆ ನಿಯಂತ್ರಿಸಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಸಹ ಆಗಿದೆ.
ಭಾರತದ ತಾಂಡವ ಕ್ಷಣ
ಭಾರತದ 1991 ರ ಉದಾರೀಕರಣ ನೀತಿಯನ್ನೇ ಗಮನಿಸೋಣ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ‍್ಯ ನಂತರ ದಶಕಗಳವರೆಗೆ, ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು ಹೇಳುವಂತೆ ‘ಹಿಂದೂ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ದರ’ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲೇ ಬಂಧಿಯಾಗಿತ್ತು. ನಾವೀನ್ಯತೆಯನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿತು. 1980 ರ ದಶಕದ ಅಂತ್ಯದ ವೇಳೆಗೆ, ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ತನ್ನನ್ನು ತಾನೇ ಉಸಿರುಗಟ್ಟಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ನಂತರ ಪ್ರಧಾನಿ ಪಿ.ವಿ. ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ ನೇತೃತ್ವದ ಸರ್ಕಾರದಲ್ಲಿ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಬಂದವು. ಹಳೆಯ ಆರ್ಥಿಕ ಕ್ರಮವನ್ನು ಕೆಡವಲಾಯಿತು. ನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ, ತಮ್ಮ ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಭಯದಲ್ಲಿದ್ದ ‘ಬಾಂಬೆ ಕ್ಲಬ್’ ಖ್ಯಾತಿಯ ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿಗಳಿಂದ ಪ್ರತಿರೋಧ ವ್ಯಕ್ತವಾಯಿತು. ಆದರೆ, ಸರ್ಕಾರ ಶಿವನ ಪಾತ್ರವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸಿತು. ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ತೆರವುಗೊಳಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಪರಿವರ್ತನೆಯ ರಾಜಕೀಯ ವಿಷವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಸುಧಾರಣೆ ಸವಾಲಿನಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಅವು ಹೊಸ ಉದ್ಯಮಗಳು, ಆಲೋಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಜಾಗವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದವು. ಭಾರತವು ತನ್ನ ತಾಂಡವ ಕ್ಷಣವನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿತು. ಈ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿತು.
ಶಿವ ತಾಂಡವ ಶಾಶ್ವತ; ಎಐ, ಹವಾಮಾನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಅಲೆ
ಮೊಕಿರ್, ಅಘಿಯಾನ್ ಮತ್ತು ಹೊವಿಟ್‌ಗೆ ಕೇವಲ ಅಮೂರ್ತ ಸಿದ್ಧಾಂತಕ್ಕಾಗಿ ನೊಬೆಲ್ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಶಿವನ ನೃತ್ಯವು ಶಾಶ್ವತವಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಅವರ ಥಿಯರಿ ನೆನಪಿಸುತ್ತದೆ. ಇಂದು ಜಗತ್ತು ಕೃತಕ ಬುದ್ದಿಮತ್ತೆ (ಎಐ), ಗ್ರೀನ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಪುನರ್ ರಚನೆಗಳಿಂದ ನಡೆಸಲ್ಪಡುವ ಮತ್ತೊಂದು ಬದಲಾವಣೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿದೆ. ಬೇಸಿಕ್ ನೋಕಿಯಾ ಮೊಬೈಲ್ ಬಳಕೆಯ ಕಾಲವೊಂದಿತ್ತು. ಈಗ ಅದರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಅಪ್ಡೇಟ್ ಇರುವ ಐಫೋನ್‌ಗಳು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿವೆ. ಹಿಂದಿನ ಕಾಲದ ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ಗಳ ಜಾಗವನ್ನು ಈಗಿನ ಸುಧಾರಿತ ಲ್ಯಾಪ್‌ಟಾಪ್, ಟ್ಯಾಬ್‌ಗಳು ಅಲಂಕರಿಸಿವೆ. ನಾವೀನ್ಯತೆಯ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಅಲೆಯು ಅಗಾಧ ಅವಕಾಶವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಜೊತೆಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರವನ್ನೂ ಸಹ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದರಿಂದ ಕೆಲವು ಉದ್ಯೋಗಗಳು ಕಣ್ಮರೆಯಾಗಿ, ಹೊಸವು ಸೃಷ್ಟಿಯಾಗುತ್ತವೆ. ಕೆಲವು ವಲಯಗಳು ಕುಸಿಯುತ್ತವೆ, ಹೊಸವು ಮೇಲೇಳುತ್ತವೆ. ಸಮಾಜಗಳು ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತವೆಯೇ ಅಥವಾ ಕುಂಠಿತವಾಗುತ್ತವೆಯೇ ಎಂಬುದು ಹೊಸ ವಲಯ ಹೇಗೆ ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ ಎಂಬುದರ ಮೇಲೆ ನಿಂತಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಎದುರಾಗುವ ಪ್ರತಿರೋಧ ಮೇಲೆಯೂ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಬಲಾಢ್ಯ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹ ಪರಿವರ್ತನಾ ತಂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ ಹೊಂದಿರುವ ದೇಶಗಳು ಶಿವ ತಾಂಡವ ಹೆಚ್ಚಿನ ಸಮಯ ಇರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಅಂತಹ ದೇಶಗಳು ರುದ್ರ ತಾಂಡವವನ್ನು ಎದುರಿಸಬಹುದು.
ನಾಗರಿಕತೆಯ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ & ಆರ್ಥಿಕ ಒಳನೋಟ
ನಾಗರಿಕತೆಯ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯು ಆರ್ಥಿಕ ಒಳನೋಟವನ್ನು ಪೂರೈಸುತ್ತದೆ. ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳು ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಗ್ರಹಿಸಿದವು. ಸೃಷ್ಟಿ (ಬ್ರಹ್ಮ) ಮತ್ತು ಸಂರಕ್ಷಣೆ (ವಿಷ್ಣು) ವಿನಾಶ (ಶಿವ) ಇಲ್ಲದೇ ಮತ್ತು ಅದರೊಂದಿಗೆ ಬರುವ ವಿಷವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳದೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಆಧುನಿಕ ಆರ್ಥಿಕ ಚಿಂತನೆಯಲ್ಲಿ ಈ ಒಳನೋಟಕ್ಕೆ ಮೋಕಿರ್, ಅಘಿಯೋನ್ ಮತ್ತು ಹೋವಿಟ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಅಡಿಪಾಯವನ್ನು ಹಾಕಿದ್ದಾರೆ. ಇದು ಕೇವಲ ಕಾವ್ಯಾತ್ಮಕವಲ್ಲ, ಪ್ರಾಯೋಗಿಕವಾಗಿದೆ. 18 ನೇ ಶತಮಾನದ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಆಗಿರಲಿ, ಯುದ್ಧಾನಂತರದ ಅಮೆರಿಕವಾಗಲಿ ಅಥವಾ 1991 ರ ನಂತರದ ಭಾರತದಲ್ಲಿರಲಿ, ಬೆಳವಣಿಗೆಯು ಕೇವಲ ನಾವೀನ್ಯತೆಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೇ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವುದರ ಮೇಲೆಯೂ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿದೆ.
ಶಿವನು ಸೃಷ್ಟಿಯ ಶತ್ರುವಲ್ಲ. ಅವನು ಅದನ್ನು ಸಕ್ರಿಯಗೊಳಿಸುವವನು. ಶುಂಪೀಟರ್ ನಮಗೆ ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ವಿನಾಶದ ಪರಿಭಾಷೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಮೋಕಿರ್ ನಮಗೆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಒಳನೋಟ ಒದಗಿಸಿದರು. ಅಘಿಯಾನ್ ಮತ್ತು ಹೋವಿಟ್ ನಮಗೆ ಮಾದರಿಗಳನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಆದರೆ, ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಭಾರತದ ನಾಗರಿಕತೆಯ ಕಥೆಗಳು ಬಹಳ ಹಿಂದೆಯೇ ನಮಗೆ ರೂಪಕವನ್ನು ನೀಡಿವೆ. ನಾವು ಶಿವನಿಗೆ ಹೆದರಿದರೆ, ನಾವು ನಿಶ್ಚಲರಾಗುತ್ತೇವೆ. ವಿಷವನ್ನು ಹೀರಿಕೊಳ್ಳದೆ ಶಿವನನ್ನು ಬಿಟ್ಟರೆ ನಾವು ಅವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಆಹ್ವಾನಿಸಿದಂತಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ, ನಾವು ಅವನ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಂಡು ನಿರ್ವಹಿಸಿದರೆ, ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದುತ್ತೇವೆ ಎಂಬುದು ಹಲವು ವಿಶ್ಲೇಷಕರ ವಾದ.
