ಅದು ಜೂನ್ 1991. ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ (Manmohan Singh) ನೆದರ್ಲ್ಯಾಂಡ್ಸ್‌ನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಿ ದೆಹಲಿಗೆ ಹಿಂತಿರುಗಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಮಲಗಿದ್ದರು. ಆ ರಾತ್ರಿ ಒಂದು ಫೋನ್ ಕಾಲ್‌ ಬಂತು. ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಅಳಿಯ ವಿಜಯ್ ತಂಖಾ ಅವರು ಫೋನ್ ಕರೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿದರು. ಫೋನ್ ಕರೆ ಮಾಡಿದ್ದವರು ಪಿ.ವಿ.ನರಸಿಂಹ ರಾವ್ (P.V.Narasimha Rao) ಅವರ ಆಪ್ತರಾಗಿದ್ದ ಪಿಸಿ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್. ‘ನಿಮ್ಮ ಮಾವನನ್ನು ಎಬ್ಬಿಸುವಂತೆ’ ವಿಜಯನಿಗೆ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಹೇಳಿದರು. ಬಳಿಕ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಮತ್ತು ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಕೆಲವು ಗಂಟೆಗಳ ನಂತರ ಭೇಟಿಯಾದರು. ‘ಪ್ರಧಾನಿ ರಾವ್ ಅವರು ನಿಮ್ಮನ್ನು ಹಣಕಾಸು ಮಂತ್ರಿಯಾಗಿ ನೇಮಿಸಲು ಯೋಜಿಸಿದ್ದಾರೆಂದು’ ಸಿಂಗ್ ಅವರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರಿ ತಿಳಿಸಿದರು. ಆಗಿನ ಯುಜಿಸಿ ಚೇರ್ಮನ್ ಆಗಿದ್ದ ಸಿಂಗ್, ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಎಂದಿಗೂ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡವರಲ್ಲ. ಆಗ ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಸಿಂಗ್ ಗಂಭೀರವಾಗಿ ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ.
ಆದರೆ, ಪ್ರಧಾನಿ ರಾವ್ ಗಂಭೀರವಾಗಿಯೇ ಇದ್ದರು. ಜೂನ್ 21 ರಂದು ಸಿಂಗ್ ತಮ್ಮ ಯುಜಿಸಿ ಕಚೇರಿಯಲ್ಲಿದ್ದರು. ಆಗ ಪ್ರಧಾನಿಗಳು, ‘ಮನೆಗೆ ಹೋಗಿ ಬಟ್ಟೆ ಧರಿಸಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸಮಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಂತೆ’ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಈ ಕುರಿತು ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಹೇಳಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ‘ಹೊಸ ತಂಡದ ಸದಸ್ಯನಾಗಿ ಪ್ರಮಾಣ ವಚನ ಸ್ವೀಕರಿಸಲು ಅಣಿಯಾಗಿ ನಿಂತಿದ್ದ ನನ್ನನ್ನು ನೋಡಿ ಎಲ್ಲರೂ ಆಶ್ಚರ್ಯಚಕಿತರಾದರು. ನನ್ನ ಖಾತೆಯನ್ನು ನಂತರ ಹಂಚಿಕೆ ಮಾಡಲಾಯಿತು. ಆದರೆ ನಾನು ಹಣಕಾಸು ಸಚಿವನಾಗಲಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ನರಸಿಂಹರಾವ್ ಜಿ ನೇರವಾಗಿ ನನಗೆ ತಿಳಿಸಿದ್ದರು’ ಎಂದು ಸಿಂಗ್ ಹೇಳಿದರು. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಅವರ ಮಗಳು ದಮನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಪುಸ್ತಕ ‘ಸ್ಟ್ರಿಕ್ಟ್ಲಿ ಪರ್ಸನಲ್, ಮನಮೋಹನ್ ಮತ್ತು ಗುರುಶರಣ್’ನಲ್ಲಿ ಈ ವಿಚಾರವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ಪಾಕ್‌ ಪ್ರಧಾನಿ ಜೊತೆ ವಿಶ್ವಕಪ್‌ ವೀಕ್ಷಣೆ – ಇಂಡೋ -ಪಾಕ್‌ ಕ್ರಿಕೆಟ್‌ಗೆ ಮತ್ತೆ ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ್ದ ಸಿಂಗ್!
ಆ ನೇಮಕಾತಿ ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ದಿಕ್ಕನ್ನೇ ಬದಲಿಸಿತು. ಇದು, ಕುಂಟುತ್ತಾ ಸಾಗಿದ್ದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯಿಂದ ಇಂದು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿರುವ ಪ್ರಮುಖ ಆರ್ಥಿಕತೆಗೆ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿತು.
ರಾವ್ ಜೊತೆಗೆ, ಸಿಂಗ್ ಅವರು 1991 ರ ಸುಧಾರಣೆಗಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಯಾಗಿದ್ದರು. ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ ಒಳಗೆ ಮತ್ತು ಹೊರಗಿನ ದಾಳಿಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿದರು. ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಹದಗೆಟ್ಟಿತ್ತು. ಫಾರೆಕ್ಸ್ ಮೀಸಲು 2,500 ಕೋಟಿಗೆ ಇಳಿದಿದೆ, 2 ವಾರಗಳ ಆಮದುಗಳನ್ನು ಸರಿದೂಗಿಸಲು ಸಾಕಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಜಾಗತಿಕ ಬ್ಯಾಂಕುಗಳು ಸಾಲ ನೀಡಲು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಿವೆ, ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಹೊರಹರಿವು ದೊಡ್ಡದಾಗಿದೆ, ಹಣದುಬ್ಬರವು ಗಗನಕ್ಕೇರಿದೆ.. ಸಮಸ್ಯೆ ಒಂದಾ ಎರಡಾ. ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ನಾಳೆ ಸರ್ಕಾರಿ ಗೌರವದೊಂದಿಗೆ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆ
ಆದರೆ, ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಮೊದಲೇ ತಿಳಿದಿದ್ದರು. ಪರಿಹಾರಗಳನ್ನು ಸಹ ಅವರು ಒಂದು ತಿಂಗಳ ನಂತರ (1991 ಜೂ.24) ತಮ್ಮ ಬಜೆಟ್ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ವಿವರಿಸಿದರು. ನಾರ್ತ್ ಬ್ಲಾಕ್‌ಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಂಡ ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಚೆಂಡನ್ನು ಉರುಳಿಸಲಾಯಿತು. ಅವರು ರೂಪಾಯಿಯನ್ನು ಅಪಮೌಲ್ಯಗೊಳಿಸಲು ಆಗಿನ RBI ಉಪ ಗವರ್ನರ್ ಸಿ ರಂಗರಾಜನ್ ಅವರೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ನಂತರ ವಾಣಿಜ್ಯ ಸಚಿವರಾಗಿದ್ದ ಪಿ.ಚಿದಂಬರಂ ಅವರ ಪಾಲುದಾರಿಕೆಯಲ್ಲಿ ರಫ್ತು ನಿಯಂತ್ರಣಗಳನ್ನು ತೆಗೆದುಹಾಕಿದರು.
ಜುಲೈ 24 ರಂದು, ಸಿಂಗ್ ಅವರು ಲೋಕಸಭೆಯಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಮೊದಲ ಬಜೆಟ್ ಅನ್ನು ಮಂಡಿಸಿದರು. ಭಾರತೀಯ ಆರ್ಥಿಕತೆಯು ಪರವಾನಗಿ-ಪರವಾನಗಿ ರಾಜ್‌ಗೆ ಉತ್ತಮ ಮುಕ್ತಿ ಹೇಳುವುದನ್ನು ಕಂಡಿತು. ಬಜೆಟ್‌ಗೆ ಗಂಟೆಗಳ ಮೊದಲು, ರಾವ್ ಸರ್ಕಾರವು ಹೊಸ ಕೈಗಾರಿಕಾ ನೀತಿಯನ್ನು ಸಂಸತ್ತಿನಲ್ಲಿ ಮಂಡಿಸಿತು. 1990-91ರಲ್ಲಿ ದುರ್ಬಲವಾದ ಒಕ್ಕೂಟವನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಿದ್ದ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್‌ಗೆ ಆರ್ಥಿಕ ಸಲಹೆಗಾರರಾಗಿ ಅವರ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಅವಧಿಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ನೋಡಿದ್ದನ್ನು ಸಿಂಗ್ ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡರು.
ಆರ್ಥಿಕ ಸಲಹೆಗಾರ ರಾಕೇಶ್ ಮೋಹನ್ ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ದಾಖಲೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ 18 ಕ್ಷೇತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಉಳಿದೆಲ್ಲ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಡಿಲೈಸೆನ್ಸಿಂಗ್ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದ್ದು, 34 ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿದೇಶಿ ನೇರ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ಹಲವಾರು ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ವಲಯದ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯವು ಕೊನೆಗೊಂಡಿತು. ಸರ್ಕಾರಿ-ಆಡಳಿತ ಕಂಪನಿಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ಷೇರುಗಳ ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಯನ್ನು ಅನುಮತಿಸಲಾಯಿತು. ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್‌ಗೆ ಹಿಂದಿ ಓದಲು ಬರುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ!
ಅವರ ಬಜೆಟ್, ಸೆಬಿಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಮೂಲಕ ಭಾರತೀಯ ಕಂಪನಿಗಳ ನಿಧಿ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸಿತು. ರಾವ್ ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಅದರ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ಹಣಕಾಸು ವಲಯಕ್ಕೆ ಹೊಸ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ರೂಪಿಸಲು ಆರ್‌ಬಿಐ ಗವರ್ನರ್ ಎಂ ನರಸಿಂಹನ್ ಅವರ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಸಮಿತಿಯನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಬಜೆಟ್ ವ್ಯರ್ಥ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ಕಡಿತಗೊಳಿಸುವ ಮೂಲಕ ಹಣಕಾಸಿನ ಬಲವರ್ಧನೆಯ ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿತು.
ಸಿಂಗ್ ಅವರು ತಮ್ಮ 1991 ರ ಬಜೆಟ್ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಅನಿಶ್ಚಿತ ಬೆಲೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯ ಬಗ್ಗೆಯೂ ಗಮನ ಸೆಳೆದಿದ್ದರು. ‘ನಮ್ಮ ಬಹುಸಂಖ್ಯಾತ ಜನತೆಗೆ ತಕ್ಷಣದ ಕಾಳಜಿಯಿರುವ ಬೆಲೆ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಹಣದುಬ್ಬರವು ಎರಡಂಕಿಯ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತಲುಪಿರುವುದರಿಂದ ಗಂಭೀರ ಸಮಸ್ಯೆಯನ್ನು ಒಡ್ಡುತ್ತದೆ. ಹಣಕಾಸಿನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ 1991ರ ಮಾರ್ಚ್ 31ಕ್ಕೆ ಕೊನೆಗೊಳ್ಳುವ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಗಟು ಬೆಲೆ ಸೂಚ್ಯಂಕವು 12.1% ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ. ಆದರೆ, ಗ್ರಾಹಕ ಬೆಲೆ ಸೂಚ್ಯಂಕವು 13.6% ನಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಳವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿದೆ. 1990-91ರಲ್ಲಿ ಹಣದುಬ್ಬರದ ಪ್ರಮುಖ ಆತಂಕಕಾರಿ ಲಕ್ಷಣವೆಂದರೆ ಅದು ಅಗತ್ಯ ಸರಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿತ್ತು’ ಎಂದು ಸಿಂಗ್ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಇದನ್ನೂ ಓದಿ: ನಾನು ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ದೊಡ್ಡ ಅಭಿಮಾನಿ ಎಂದಿದ್ದ ಒಬಾಮಾ!
ಆ ಸುಧಾರಣೆಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯನ್ನು ಮತ್ತೆ ಟ್ರ್ಯಾಕ್‌ಗೆ ತಂದವು. ಜಾಗತಿಕವಾಗಿ ಆಶಾವಾದ ಹೆಚ್ಚಿಸಿದವು. ವಿದೇಶಿ ಸ್ಪರ್ಧೆಯಿಂದ ರಕ್ಷಣೆಯನ್ನು ಬಯಸಿದ್ದ ಕಾರ್ಪೊರೇಟ್ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರ ಗುಂಪು ‘ಬಾಂಬೆ ಕ್ಲಬ್’ ಈ ಸುಧಾರಣಗಳಿಂದ ಸಂತೋಷವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಆರ್ಥಿಕ ಸುಧಾರಣೆ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅವರು ತಪ್ಪಾಗಿ ಗ್ರಹಿಸಿದ್ದರು.
